İnternet üzerinden yaptığımız her alışveriş aslında "mesafeli sözleşme" adı verilen hukuki bir anlaşmadır. Pandemi sonrası büyük ivme kazanan e-ticaret sektöründe, tüketicilerin sahip oldukları hakları bilmesi kritik önem taşımaktadır. Günümüzde milyonlarca kişi online alışveriş yaparken, çoğu zaman bu işlemin hukuki boyutunun farkında değiliz.
Mesafeli Sözleşme Nedir?
6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'un 48. maddesi uyarınca düzenlenen mesafeli sözleşme, satıcı ile tüketicinin fiziksel olarak bir araya gelmeden, uzaktan iletişim araçları kullanarak yaptıkları alışveriş anlaşmalarıdır. İnternet siteleri, telefon, televizyon, hatta Instagram ve WhatsApp üzerinden yapılan alışverişler bu kapsamdadır. Trendyol, Hepsiburada gibi e-ticaret platformları da aracı hizmet sağlayıcı sıfatıyla bu düzenlemelere tabidir.
Ön Bilgilendirme Yükümlülüğü
Satıcılar, ödeme yapılmadan önce tüketiciyi şu konularda bilgilendirmek zorundadır:
• Ürünün temel özellikleri ve vergiler dahil toplam fiyatı
• Satıcının kimlik bilgileri ve açık iletişim adresi
• Tüm ek masraflar (kargo, kurulum, servis ücreti vb.)
• Cayma hakkının kullanımı ve koşulları
• Hak arama yolları
Bu bilgilendirme yapılmazsa, tüketici ek masrafları ödemekle yükümlü değildir ve cayma hakkı süresi uzar. Ayrıca ön bilgi verilmeyen sözleşmeler kurulmamış sayılabilir.
14 Günlük Cayma Hakkı
Mesafeli sözleşmelerin en önemli avantajı cayma hakkıdır. Tüketiciler:
• Malın tesliminden itibaren 14 gün içinde
• Herhangi bir gerekçe göstermeden
• Ceza ödemeden sözleşmeden cayabilir
Cayma bildirimi yazılı olarak veya e-posta, SMS gibi kalıcı veri saklayıcı ile yapılmalıdır. Telefon ile cayma bildirimi ispat zorluğu nedeniyle önerilmez. Satıcı 14 gün içinde ödemeyi iade etmeli, tüketici ise 10 gün içinde ürünü geri göndermelidir.
İade Masrafları ve Sorumluluklar
İade kargo masrafları konusunda önemli düzenlemeler vardır:
• Satıcı ön bilgilendirmede anlaşmalı kargo belirtmişse ve tüketici bunu kullanırsa, iade masrafı tüketiciye yüklenemez
• Hiçbir kargo belirtilmemişse, tüketiciden iade masrafı talep edilemez
• Anlaşmalı kargo şubesinin bulunmadığı yerlerde, satıcı ilave masraf talep etmeksizin malın alınmasını sağlamalıdır
Cayma Hakkı Kullanılamayan Durumlar
Bazı ürün ve hizmetler için cayma hakkı tanınmamıştır:
• Kişiye özel hazırlanan ürünler (özel dikim elbise)
• Çabuk bozulabilen ürünler (çiçek, yaş pasta)
• Hijyen ürünleri (ambalajı açılmış iç giyim)
• Dijital içerikler (indirilen müzik, film, e-kitap)
• Belirli tarihli hizmetler (otel rezervasyonu, konser bileti)
• Süreli yayınlar (gazete, dergi abonelikleri)
Teslimat Süreleri ve Yaptırımlar
Satıcılar malı taahhüt ettikleri sürede, yoksa en geç 30 gün içinde göndermek zorundadır. Bu süre aşılırsa tüketici sözleşmeyi feshedebilir ve 14 gün içinde ödemesini yasal faiziyle geri alabilir. Malın imkansızlaşma durumunda (stokta kalmama hariç) satıcı 3 gün içinde bildirim yapmalı ve 14 gün içinde ödemeyi iade etmelidir.
Aracı Platformların Sorumlulukları
E-ticaret platformları sadece aracılık etmez, aynı zamanda:
• Ön bilgilendirmenin yapılması ve teyidinden müteselsil sorumludur
• Cayma hakkı bildirimlerini iletebilecek sistem kurmakla yükümlüdür
• Platform üzerindeki reklam ve tanıtımların doğruluğundan sorumludur
Praktik Öneriler ve Güvenli Alışveriş
Güvenli alışveriş için:
• Satıcının açık adres ve iletişim bilgilerini kontrol edin
• Ürün yorumlarını okuyun ve fiyat karşılaştırması yapın
• Gerçekçi olmayan indirim tekliflerinden kaçının
• Otomatik seçili ek hizmetlere (ek garanti, kurulum) dikkat edin
• Cayma hakkı koşullarını alışveriş öncesi mutlaka okuyun
Hak Arama Yolları
Sorun yaşadığınızda:
• Önce satıcı ile iletişime geçin
• E-ticaret platformunun müşteri hizmetlerini kullanın
• Tüketici Hakem Heyetleri'ne başvurun
• Tüketici mahkemelerinde dava açın
Sonuç
Mesafeli sözleşmeler tüketicilere güçlü haklar tanır. Özellikle cayma hakkı, online alışverişin en büyük avantajıdır. Bu hakları bilerek kullanmak, mağduriyetlerin önlenmesi açısından son derece önemlidir. Aracı platformların da sorumlulukları bulunduğunu unutmayın. Bir sonraki alışverişinizde bu bilgileri hatırlayın ve bilinçli bir tüketici olun. Dijital çağda tüketici hakları geleneksel alışverişten çok daha kapsamlıdır.
Bu makale Avukat Emre SOBAY tarafından yazılmıştır. Makalenin daha detaylı versiyonu için tıklayın.
