İnsanı ahlaklı davranmaya iten de vicdandır. Ahlaksız olmak kolay, ahlaklı olmak zordur. Bu yüzden ahlaksız insan, hayvan derekesindedir. Yani insan ahlakıyla yükselir, insan olur.
Ahlak insanın insanla ve doğa ile ilişkilerinde en temel ölçüdür. Ve varlığını değişik biçimlerde sergiler. Sözgelimi doğayı ve insanları sevmek ahlaktır. Çünkü seversek anlar, tanır ve koruruz. Bilmek, ahlaktır. Çünkü bilmezsek anlayamayız. Estetik, ahlaktır. Çünkü insanı estetik yüceltir. Köpek için leş ile taze etin, inek için ot ile çiçeğin bir farkı yoktur.
Vicdan, başka varlıkların acı çekmesine razı olmaz. İnsanlık eskiden “önce can” derdi. Onların ahlakı içten dışa doğru giderdi. Önce kendisi, sonra ailesi, sonra kabilesi… Bugün ise insanlar insandan hayvana, oradan cansız varlıklara kadar genişleyen bir ilgiye sahip.
Öte yandan çeşitli yönlendiriciler (saik) yüzünden insanlar birbirlerini yemekten de vazgeçmiyor. Bunlar bazen siyasetçiler, bazen din adamları bazen de gelenekleri bahane eden çok yakın kimseler oluyor. Öyle ki bunlar insanın içindeki o şaşmaz teraziyi bozuyor, işlemez hale getiriyorlar. Bunu yaparken de insanların kutsallarına gönderme yapıyorlar. Siyasetçi ise vatan ve millet sevgisini, din adamı ise Allah peygamber sevgisini, eş dost ise hak, namus, ahlak gibi beşeri değerler adına istiyorlar bunu bizden.
Bugün çevreyi kirletenlerin de, yolda kediyi köpeği görünce gaza bir daha yüklenenlerin de, ayrıldığı sevgilisini öldürmeye girişenlerin de, din ve devlet adına ona buna kılıç üşürenlerin de sorunu vicdan denen o şaşmaz teraziyi susturmaktır. Hayvan bile kendi cinsinden olanları taciz etmez, öldürmezken insana kıyanların, onu koruyup kollamak yerine aç kalmasına, acı çekmesine göz yumanların sorunu da budur.
SOMSÖZ: VİCDANLAR SUSARSA, ÇIKARLAR KONUŞUR.