Bilgi insan zihnini besler. Zekasına çeviklik kazandırır. Beceri bireyin kendine güvenini geliştirir ve yeni sıçramalar yapması için fırsatlar sunar. İster toplum baskısı, ister bireyin kendi kendine uyguladığı baskılar kişinin beynini dumura uğratır.
“Bilgi, zihni besler” dedik. İnsan çocuk yaşlarda darbelenmezse zihni açık, çevik ve yaratıcı olur. Darbelenmekten kastımız ailesi, öğretmenleri ya da arkadaşları onun bazı batıl inançlara saplanmasına, dinlemeyi bilmemesine, okuma alışkanlığını ıskalamasına neden olabilir. Okumak, konuşup tartışmak, gezip görmek zihin açıcı etkinliklerdir. Bunları yapmayanların hamlıkları daha bakar bakmaz belli olur. Konuşurken sallar, sizin dediğinizi duymaz ve anlamaz. Bakar kör gibidir. Konuyu etraflıca kavrayamaz.
Beceri bireyin kendine güvenini geliştirir dedik. Askerde nöbet sırasında kendi organlarına ve kuşkularına güvenmek kişiyi başarılı yapar denirdi. Bir çıtırtı duymuşsa bir şeyler oluyordur. Rüzgâr yokken yaprak kımıldıyorsa düşman vardır. Ummadığınız zamanda düşman sizi dinliyor olabilir. İşte zekâ veya zihin çevikliği biraz da budur: Söylenen şeylerin yalan ya da kurgu olabileceğinden kuşkulanmak.
Gıdalar da zihinsel gelişmeyi tetikler. Sağlıklı ve dengeli beslenen kişilerin zihni de bedeni gibi çevik ve dayanıklı olur. Çeviklikten kastımız çabuk kavrama ve pratik olma, dayanıklılıktan kastımız da uzun ve yorucu çalışmalara teklemeden dayanabilme becerisidir.
Zihin kadın erkek ayırır mı? Yani dindarlarımızın da dediği gibi kadınlarda zihinsel etkinlik az, duygusal etkinlik çok mudur? Yani kadınların saçı uzun aklı kısa mıdır? Ben o düşünceye katılmıyorum. Öğretmenlik (ki insanların zihin haritasını çıkarır) mesleğimde kızların erkeklerden hiçbir eksiğinin olmadığını gördüm. Halk arasında hayvanların dişilerinin daha sadık, daha dikkatli ve daha sabırlı olduğu söylenir. Doğrudur. Kadınlar erkeklerden daha dayanıklı, daha sabırlı ve daha çevik olabiliyor. Yeter ki zihni çalışsın. Evde duran, kafes ardında bekleyen kadın kendi içini yer. Ya dedikodu ve geçimsizlik üretir ya da zihinsel körelme yaşar.
Sporun zihinsel gelişmedeki etkisi de sorgulanmalıdır. Spor bedensel bir etkinlik gibi görünse de zihinsel güç gerektiren sporlar da çoktur. Satranç ve tavla bu yüzden spor sayılıyor. Oyunlarda bedensel güç kadar zihinsel güç ve çeviklik de gerekir.
Demekki zihinsel gelişme için iyi beslenmek, zihin sporları yapmak, olabildiğince bilgi ve deneyim kazanmaya bakmak lazım.
SOMSÖZ: ZİHNİNİZ, TARLANIZDIR; EKİP DİKİNİZ.
24 Aralık 2025